Omarm de verandering – 5 Tips

Het is inmiddels een bekend verhaal. Ruim een jaar geleden moest heel werkend Nederland zich halsoverkop aanpassen aan de nieuwe realiteit die corona heet. Van de een op de andere dag werkten we (bijna) allemaal thuis en communiceerden enkel nog via onze laptops en smartphones. Uiteraard bracht dit de nodige uitdagingen met zich mee, maar het gevoel dat overheerste was dat de plotselinge overgang naar het massale thuiswerken eigenlijk verrassend goed ging.

Dit was met name zo verrassend omdat talloze organisaties al jaren aanhikten tegen de nu in noodvaart gerealiseerde transformatie. De omstandigheden waren weliswaar ongekend, maar over de aanpassingen die gedaan moesten worden om te kunnen blijven werken wordt al jaren gesproken: lang vóór de crisis werd organisaties al keer op keer op het hart gedrukt dat ze nú mee moesten in de digitale transformatie. En ondertussen pleitten experts tot in den treure voor het nieuwe werken, waarbij werknemers niet langer gebonden zijn aan het fysieke kantoor.

De reden waarom het nu ineens wel kon is simpel: organisaties hadden geen keuze. Interessanter is de vraag waarom het al die jaren hiervoor níet gebeurde. Het is misschien verleidelijk om organisaties te verketteren: ‘Zie je nou wel, ze hadden het al veel eerder kunnen doen.’ Maar uiteindelijk zijn het de mensen die de organisatie maken – en als we heel eerlijk zijn: is het niet al te menselijk om veranderingen voor ons uit te schuiven?

Wie de schoen past

Dus in plaats van onze vinger te wijzen naar anderen, kunnen we beter naar onszelf kijken: wat zegt dit verhaal over ons en wat kunnen we ervan leren? Zodat de volgende keer wellicht geen pandemie nodig is voordat we tot actie overgaan.

Laten we daarvoor eerst de vertaalslag maken naar het individuele niveau. De voorbeelden zijn even talrijk als herkenbaar: Eigenlijk ben je toe aan iets nieuws, toch blijf je bij je huidige werkgever. Er mogen echt wel wat kilootjes af, maar nu even niet. Je partner en jij weten allebei allang dat jullie relatie niets meer voorstelt, toch zegt geen van beiden het hardop.

Zo kunnen we nog wel even doorgaan, maar het idee is denk ik wel helder: net als organisaties weten ook wij vaak prima dat het tijd is voor verandering, maar doen niets met die wetenschap – weten dat verandering nodig is blijkt onvoldoende om in actie te komen.

Angst voor het onbekende

Daarmee ligt de vinger precies op de zere plek: we concentreren ons in verandering te veel op weten, en veel te weinig op voelen. Op zichzelf is de wetenschap dat het tijd is voor iets nieuws simpelweg niet opgewassen tegen de gevoelens van angst die verandering oproept.

Want hoezeer we ook klaar zijn met wat we nu hebben, we weten tenminste wat we nu hebben. Wat daarvoor in de plaats zal komen moeten we nog maar afwachten. Vasthouden aan wat je hebt voelt altijd veiliger dan in het diepe springen.

Zoals de coronacrisis werkend Nederland echter heeft gedemonstreerd, geldt ook hier dat angst een slechte raadgever is: wie eenmaal in het diepe springt wordt vaak aangenaam verrast. Toch blijven we bang voor het onbekende. Ooit – toen we nog in grotten woonden – was dat een uitstekend overlevingsmechanisme. Vandaag de dag verandert onze wereld echter zo snel dat onze angst voor verandering ons in de weg zit.

Door onze angst houden we krampachtig vast aan wat we hebben. We maken onszelf wijs dat verandering te zwaar is. Maar als de wereld om ons heen voortdurend verandert, wat is dan meer werk? Uit alle macht vasthouden, of simpelweg loslaten en ons mee laten voeren in die verandering?

Voortdurend veranderen

Maar hoe zit het dan met al die bedrijfstransformaties? Onderzoek na onderzoek laat zien dat die massaal mislukken. Dat klopt, maar transformatie is dan ook met afstand de meest uitdagende vorm van verandering.

En waarom moeten al die bedrijven zich wagen aan deze enorme uitdaging? Precies omdat ze bang zijn om te veranderen, en de verandering daarom te lang voor zich hebben uitgeschoven zodat uiteindelijk in één keer alles moet veranderen.

Wat als je niet langer bang bent voor verandering en jezelf voortdurend mee laat voeren op de verandering van de wereld om je heen? Dan hoef je niet om de zoveel jaar een nauwelijks haalbare inhaalslag te maken, en hoeft er geen ‘burning platform’ aan te pas te komen om die toch te laten slagen. Dan verander je telkens een beetje. Het enige dat deze voortdurende verandering moeilijk maakt is de angst voor verandering zelf.

Maar dit is nog steeds alleen maar theorie. Misschien wist je dit allemaal zelfs al. Zoals we al constateerden is weten vaak echter niet genoeg – de vraag is hoe je er in de praktijk iets mee doet. Oftewel: hoe kom je af van die angst? Het antwoord is simpel: door te oefenen. Makkelijk is dat echter niet. Het vereist dat je de confrontatie opzoekt met al die angstgevoelens die je vertellen dat je maar beter kunt blijven wie je bent.

Om daarbij te helpen hier vijf concrete tips. Niet om je nog verder te overtuigen dat voortdurend veranderen toch echt de enige juiste keuze is, maar zodat je beter bent opgewassen tegen de emoties die onvermijdelijk komen kijken bij de transformatie van iemand die het bestaande wil vasthouden naar iemand die verandering omarmt.

1: (H)erken dat het tijd is voor verandering

Ten eerste is het belangrijk om te herkennen wanneer je toe bent aan verandering. Zolang je verandering nog eng vindt zul je dat meestal niet zo snel toegeven, ook niet tegenover jezelf. Diep vanbinnen weet dat de tijd is gekomen, maar je verhult dat besef zo goed mogelijk. Hier zijn we aardig bedreven in – maar door de strategie die je hiervoor inzet te leren herkennen, kun je toch voorkomen dat je jezelf voor de gek blijft houden.

Deze strategieën kun je onderverdelen in drie biologische afweermechanismen: fight, flight en freeze. Ieder heeft zo zijn voorkeur. Is het ‘fight’, dan zul je in de tegenaanval gaan. Je oordeelt bij voorbaat dat de verandering toch niet gaat lukken of nergens voor nodig is. Is het ‘flight’, dan probeer je weg te blijven bij het ongemak van de verandering. Hierbij neem je vaak een slachtofferrol in. Is het ‘freeze’, dan werkt de angst verlammend. Je weet niet meer wat je moet doen en blokkeert.

Ontdek welke strategie jouw voorkeur heeft, leer die te herkennen, en je weet wanneer het tijd is om te veranderen – juist omdat je daar weerstand tegen hebt.

2: Doorbreek de impasse

Jouw persoonlijke afweermechanisme doorgronden is echter belangrijk om meer dan één reden. Want als je eenmaal bent overtuigd van de noodzaak van de verandering, moet die verandering natuurlijk nog altijd worden gerealiseerd – en daarvoor moet je eerst de weerstand die jouw specifieke mechanisme opwerpt doorbreken. Ieder afweermechanisme heeft zijn tegengif, en veranderen wordt een stuk makkelijker als je weet welke jij het beste kunt gebruiken.

Globaal gezien kun je stellen dat elk mechanisme vraagt om een tegenovergestelde reactie. Ben je iemand die in de tegenaanval gaat, dan is het goed om juist uit de situatie te stappen. Train jezelf om geduldiger te worden en bekijk alles even van een afstandje. Ben je iemand die vlucht, blijft dan juist staan en ga de confrontatie aan met je gevoel. Ben je iemand die bevriest, probeer dan de situatie behapbaar te maken zodat je een ankerpunt hebt om toch in beweging te komen.

Dit is niet altijd makkelijk en vergt wederom oefening. Je zult moeten uitvinden wat voor jou persoonlijk het beste werkt. Wat in alle gevallen belangrijk is, is om voor jezelf de veiligheid te creëren om uit die eerste reflex te komen. Maak contact met jezelf, adem rustig door, geef die initiële emotie even de ruimte en bepaal wat je nodig hebt om de impasse te doorbreken.

3: Blijf dicht bij jezelf

Ook nadat je eenmaal in beweging bent gekomen zul je in eerste instantie te maken krijgen met de nodige onrust. Door de verandering aan te gaan laat je immers je veiligheid achter en stapt in het onbekende. Daar is het maar al te gemakkelijk om jezelf kwijt te raken. Je zult snel de neiging hebben om terug te grijpen naar wat je kent – naar een van je oude patronen of afweermechanismen.

Er bestaat geen simpel trucje om dit te voorkomen. Het vraagt om voortdurende waakzaamheid: wees je bewust van de worsteling die zich binnen jou afspeelt en probeer aan te voelen wanneer je bijvoorbeeld in de ontkenning schiet, kwaad wordt of water bij de wijn wil doen. Om dit tijdig te herkennen moet je dicht bij jezelf blijven: gun jezelf regelmatig een pauzemoment om uit te voelen hoe je in de verandering zit en – zo nodig – weer in contact te komen met jezelf.

4: Stap voor stap

Uiteindelijk bereik je op die manier een punt van acceptatie: je verzoent je met de onzekerheid en accepteert dat de verandering gaat plaatsvinden. Daarmee ben je er nog niet – er moet nog altijd iets nieuws komen in de plaats van het oude – maar je bent al wel een heel eind op weg.

Vanaf hier is het vooral een kwestie van stapje voor stapje blijven werken aan de verandering. Blijf waken voor terugval, maar vier vooral ook de kleine successen die je telkens weer wat dichter bij de eindstreep brengen. Zo knip je de nog af te leggen weg op in overzichtelijke etappes en motiveer je jezelf om telkens weer die volgende stap te zetten.

5: Doe het niet alleen

De laatste tip is even eenvoudig als belangrijk: doe het niet alleen. Verandering is een heel persoonlijk proces – iedereen moet zijn eigen unieke ontwikkeling doormaken – maar tegelijkertijd lopen we allemaal tegen dezelfde universele uitdagingen aan. We zijn echter al snel geneigd om te denken dat we de enige zijn – dat niemand herkent wat we doormaken.

De enige manier om van dit hardnekkige misverstand af te komen is door met anderen te praten over het proces waar jullie allen doorheen gaan. Deel je emoties, onzekerheden en angsten – je zult zien dat je niet zo alleen bent als je dacht. Deel ook je overwinningen – zo motiveer en inspireer je elkaar. Laat je uitdagen en houd elkaar bij de les – dan ben je niet volledig afhankelijk van je eigen waakzaamheid. Samen kom je nou eenmaal verder dan alleen, en de reis is ook nog eens leuker.

Tot slot

Ook met deze tips en de steun van anderen kan het veranderproces nog knap lastig zijn. Heb je het gevoel dat je er niet uitkomt, of deins je al terug bij het idee dat je überhaupt moet beginnen? Aarzel dan niet en neem contact op met ons. We hebben talloze mensen en organisaties geholpen met het realiseren van transformaties die ze vooraf niet voor mogelijk hielden. We beschikken over alle kennis en ervaring om ook jou op weg te helpen – zodat je het uiteindelijk helemaal zelf kunt.

Zodat je de voortdurend veranderende wereld niet langer ziet als iets waartegen je moet vechten, maar beseft dat je zelf onderdeel bent van die wereld. Dat je alleen maar hoeft mee te draaien. Dan is verandering niet meer iets om te vrezen maar om te omarmen – misschien leer je er uiteindelijk zelfs van genieten.